Để thực hiện tốt chuyên đề "Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm" thì môi trường giáo dục có vai trò hết sức quan trọng tạo nên sự thành công của chuyên đề.
Năm học 2023-2024 nhà trường thực hiện theo chương trình Giáo dục mầm non của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành và tiếp tục thực hiện chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” giai đoạn 2021 2025, xây dựng môi trường giáo dục, tổ chức hoạt động chăm sóc giáo dục trẻ theo phương châm “học thông qua vui chơi, trải nghiệm” gắn với chủ đề năm học “Xây dựng trường mầm non hạnh phúc, tôn trọng quyền trẻ em”.
Qua nhiều năm thực hiện chuyên đề nhà trường luôn thực hiện tốt các tiêu chí xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm. Môi trường giáo dục là yếu tố quan trọng góp phần tích cực trong các hoạt động nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Môi trường giáo dục có ảnh hưởng rất lớn đến sự thành công trong học tập của trẻ. Môi trường học tập lấy trẻ làm trung tâm là môi trường hoạt động mà trẻ tham gia xây dựng cùng giáo viên và là môi trường giáo dục dựa vào nhu cầu, hứng thú và khả năng của từng trẻ trong lớp, trên cơ sở đó lựa chọn được nội dung, phương pháp phù hợp với từng nhóm/lớp, từng cá nhân trẻ. Sắp xếp thuận tiện khi sử dụng; Phong phú các góc hoạt động. Học liệu đa dạng, hấp dẫn, khuyến khích trẻ có thể sử dụng theo nhiều cách sáng tạo khác nhau. Tận dụng nguyên vật liệu sẵn có của địa phương, có nhiều cơ hội cho trẻ lựa chọn học liệu và hoạt động một sáng tạo và linh hoạt. Kích thích trẻ tư duy, chủ động, tích cực như: tìm tòi, khám phá, trải nghiệm, thực hành sáng tạo, hợp tác trò chuyện và chia sẻ ý tưởng.
Môi trường giáo dục trong trường Mầm non gồm môi trường bên trong và môi trường bên ngoài lớp học. Cả hai môi trường này đều rất quan trọng đến việc dạy và học của cô và trẻ. Trẻ em sẽ tham gia vào các hoạt động và các loại trò chơi khác nhau tùy thuộc vào môi trường mà trẻ đang ở đó. Vì vậy trẻ cần có cơ hội để chơi và học ở môi trường bên trong và môi trường bên ngoài lớp học.
* Môi trường trong lớp học.
Với không gian các phòng học rộng rãi, thoáng mát cùng các đồ dùng, đồ chơi được sắp xếp trưng bày ở các góc theo từng chủ đề theo một cách sinh động và hấp dẫn, trẻ sẽ được tạo điều kiện tốt nhất để học tập và phát huy các khả năng của mình. Lớp học rộ được bố trí các khu vực cho trẻ hoạt động vui chơi, sinh hoạt, học tập, ăn ngủ một cách khoa học và phù hợp.
Môi trường hoạt động trong lớp học với những góc chơi của trẻ, giáo viên sắp xếp bài trí các góc lôi cuốn trẻ với những đồ dùng đồ chơi màu sắc sinh động, những nhân vật ngộ nghĩnh…Môi trường có không gian, cách sắp xếp phù hợp, gần gũi, quen thuộc với cuộc sống thực hàng ngày của trẻ, phản ánh kinh nghiệm, văn hóa của địa phương, luôn thay đổi để tạo ra sự hấp dẫn mới lạ đối với trẻ. Khi thiết kế các góc hoạt động trong lớp giáo viên cần cần chú ý.
- Bố trí các góc hoạt động hợp lí: Góc hoạt động cần yên tĩnh bố trí xa góc hoạt động ồn ào, góc thư viện/sử dụng sách, tranh ở những nơi nhiều ánh sáng…Các góc hoạt động có “ranh giới” rõ ràng, có lối đi cho trẻ di chuyển thuận tiện khi liên kết giữa các góc chơi.
- Sắp xếp các góc để giáo viên có thể dễ dàng quan sát, giám sát được toàn bộ hoạt động của trẻ. Tên hoặc ký hiệu các góc đơn giản, gần gũi với trẻ, được viết theo đúng quy định mẫu chữ hiện hành. Nhiều góc sẽ ở trong phòng, nhiều góc sẽ ở ngoài trời.
- Các góc phải được trưng bày hấp dẫn, có đồ chơi, học liệu và phương tiện đặc trưng cho từng góc.
- Học liệu, nguyên vật liệu, đồ dùng, đồ chơi trong góc hoạt động đóng vai trò không nhỏ trong quá trình học và chơi của trẻ. Vì vậy các đồ dùng và học liệu mà giáo viên cung cấp cho các góc hoạt động cần được lên kế hoạch thật cẩn thận để hỗ trợ giáo viên lên kế hoạch cho việc học của trẻ và để thu hút trẻ tham gia, cũng như tạo ra các cơ hội học tập khác.
- Đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu, học liệu có giá đựng ngăn nắp, gọn gàng, để ở nơi trẻ dễ thấy, dễ lấy, dễ dùng, dễ cất và được vệ sinh, an toàn, phù hợp với thể chất và tâm lí của trẻ mầm non. Đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu được thay đổi và bổ sung phù hợp với mục tiêu chủ đề/hoạt động và hứng thú của trẻ.
- Có nguyên vật liệu mang tính mở (lá cây, hột hạt…), sản phẩm hoàn thiện, sản phẩm chưa hoàn thiện…Có sản phẩm mua sẵn, sản phẩm cô và trẻ tự làm, sản phẩm của địa phương đặc trưng văn hóa vùng miền (trang phục, dụng cụ lao động…)
- Học liệu, thiết bị, đồ chơi được điều chỉnh để hỗ trợ trẻ khuyết tật (nếu có).
Một số hình ảnh môi trường góc.
* Môi trường bên ngoài lớp học:
Môi trường ngoài lớp học là yếu tố góp phần tích cực trong các hoạt động nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục toàn diện trẻ. Xây dựng môi trường ngoài lớp học phù hợp, an toàn, sạch đẹp, hấp dẫn sẽ tạo cơ hội cho trẻ hoạt động, đáp ứng nhu cầu chơi của trẻ. Khi bố trí các góc/khu vực hoạt động ngoài trời cần lưu ý:
- Các góc/khu vực hoạt động ngoài trời cần được xác định rõ ràng. Mỗi góc/khu vực hoạt động có nhiều loại học liệu, đồ chơi và phương tiện, trong đó có loại đặc trưng cho từng góc/khu vực, tạo cơ hội cho trẻ tham gia hoạt động.
- Đồ chơi, học liệu, trang thiết bị ở các góc/khu vực hoạt động đảm bảo an toàn, vệ sinh: không có đồ sắc nhọn, không độc hại, được vệ sinh sạch sẽ, được bảo dưỡng định kì, sửa chữa kịp thời, tạo hình ảnh và ấn tượng riêng của trường/lớp.
Với tiêu chí về môi trường giáo dục, nhà trường luôn thiết kế môi trường giáo dục thân thiện, đảm bảo an toàn về mặt tâm lý cho trẻ và trẻ thường xuyên được giao tiếp, thể hiện mối quan hệ thân thiện giữa trẻ với trẻ và trẻ với những người xung quanh mang lại cho trẻ một môi trường vui chơi, học tập thực sự tin cậy, hiệu quả. Môi trường vật chất trong lớp, ngoài lớp luôn đáp ứng nhu cầu, hứng thú chơi của trẻ, tạo điều kiện cho tất cả các trẻ có thể chơi mà học, học bằng chơi, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường. Các khu vực trong nhà trường được quy hoạch theo hướng tận dụng các không gian để cho trẻ hoạt động phù hợp, linh hoạt, đa dạng, phong phú, các góc hoạt động trong lớp và ngoài lớp mang tính mở, tạo điều kiện cho trẻ dễ dàng tự lựa chọn và sử dụng sự vật, đồ vật, đồ chơi để thực hành, trải nghiệm.
Môi trường góc thiên nhiên của lớp
Môi trường góc thiên nhiên vườn trường
Khu trải nghiệm dân gian
Một số hoạt động tại khu trải nghiệm dân gian
Một số hoạt động lễ hội theo hướng trải nghiệm
Thực hiện tốt các tiêu chí xây dựng kế hoạch giáo dục lấy trẻ là trung tâm ,vào đầu các năm học nhà trường đã triển khai tới tất cả giáo viên các nhóm lớp xây dựng kế hoạch năm học theo các tiêu chí “Xây dựng trường Mầm non lấy trẻ làm trung tâm” Khi xây dựng kế hoạch giáo dục thể hiện được mục tiêu giáo dục, phạm vi và mức độ, nội dung giáo dục trẻ, các phương pháp, các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục phù hợp với trẻ và điều kiện của từng lớp. Kế hoạch thể hiện các mục tiêu cụ thể phản ánh được kết quả mong đợi đáp ứng với sự phát triển của trẻ theo giai đoạn, thời điểm phù hợp. Thể hiện được nội dung giáo dục theo Chương trình Giáo dục mầm non và có thể điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với sự phát triển của trẻ và điều kiện thực tế vùng miền của địa phương, của nhà trường và của từng lớp. Không nhấn mạnh vào việc cung cấp cho trẻ những kiến thức, kỹ năng đơn lẻ mà theo hướng tích hợp, coi trọng việc hình thành và phát triển các năng lực, kỹ năng sống của trẻ. Thể hiện tính tích hợp, tạo sự gắn kết, tác động một cách thống nhất đồng bộ đến sự phát triển của trẻ. Khuyến khích trẻ tham gia hoạt động giáo dục bằng vận động thân thể và các giác quan dưới nhiều hình thức khác nhau.
Với tiêu chí Tổ chức hoạt động giáo dục, hàng ngày chỉ đạo giáo viên tổ chức tốt các hoạt động giáo dục thường xuyên theo kế hoạch, khi tổ chức các hoạt động thường phối hợp các phương pháp hợp lý, tăng cường tính chủ động, tích cực hoạt động của trẻ, đảm bảo trẻ “Học bằng chơi, chơi mà học”. Phương pháp hỗ trợ theo hướng mở rộng được quan tâm để khuyến khích trẻ sáng tạo, làm thay đổi và cá thể hóa đối với những trẻ thiếu hụt hoặc có hoàn cảnh khó khăn. Chú trọng các hoạt động chủ đạo của từng lứa tuổi, tạo ra các cơ hội cho trẻ hoạt động tích cực phù hợp với nhu cầu, hứng thú của trẻ và sự phát triển của từng cá nhân trẻ. Tạo cơ hội cho trẻ được bộc lộ hết khả năng của riêng mình. Giáo viên tổ chức, điều khiển, hỗ trợ đúng lúc, không làm thay trẻ. Khuyến khích tương tác giữa trẻ với trẻ. Các hoạt động được diễn ra một cách thoải mái, trẻ luôn là chủ thể hoạt động tích cực, giáo viên là người luôn gần gũi với trẻ, là người trợ giúp trẻ luôn khuyến khích trẻ sáng tạo, tận dụng những điều kiện, hoàn cảnh, tình huống thật để dạy trẻ khuyến khích trẻ tương tác giữa trẻ với trẻ. Gợi ý để trẻ nói lên được những gì trẻ cần biết, chuyền tải kiến thức cho trẻ dựa trên vốn kinh nghiệm, kỹ năng mà trẻ đã biết, từ đó giáo viên sẽ cung cấp, bổ sung kiến thức cho trẻ theo mục đích yêu cầu đã đưa ra.
Sau mỗi hoạt động hàng ngày của trẻ giáo viên lại đánh giá sự phát triển của trẻ qua các hoạt động , đánh giá trẻ qua các giai đoạn, đánh giá cuối độ tuổi để biết được tâm sinh lý của trẻ, sự phát triển của trẻ qua từng giai đoạn, khả năng sẵn sàng, chiều hướng phát triển của trẻ ở những giai đoạn tiếp theo. Giúp giáo viên có được các thông tin về sự tiến bộ của trẻ, biết được hiệu quả của các hoạt động, mức độ kết quả đạt được theo dự kiến, dựa trên mức độ đạt so với mục tiêu, trên cơ sở đó sử dụng kết quả đánh giá để xây dựng kế hoạch giáo dục, điều chỉnh KHGD và tổ chức các hoạt động giáo dục tiếp theo cho phù hợp với khả năng, nhu cầu, sở thích, kinh nghiệm sống của trẻ và điều kiện thực tế của trường, lớp. Đánh giá trẻ cũng là cơ sở để trao đổi, đưa ra những quyết định phối hợp trong giáo dục trẻ với cha mẹ trẻ.
Để thực hiện tốt tiêu chí phối hợp giữa nhà trường, cha mẹ và cộng đồng trong giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, trong những năm qua nhà trường luôn đề cao công tác phối hợp giữa nhà trường, cha mẹ trẻ và cộng đồng trong việc giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Luôn phối hợp với Ban đại diện cha mẹ học sinh , lãnh đạo địa phương cùng với cộng đồng làm tốt công tác quyên góp, ủng hộ, xã hội hoá giáo dục để đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học ngày càng khang trang hiện đại. Tuyên truyền tới cộng đồng, cha mẹ trẻ về vị trí, vai trò của giáo dục mầm non và hướng dẫn chăm sóc, giáo dục trẻ tại gia đình, chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1. Có mối quan hệ hợp tác, chia sẻ giữa giáo viên, nhà trường, cha mẹ trẻ và cộng đồng chăm sóc giáo dục trẻ. Tạo điều kiện để các bậc cha mẹ tham gia vào hoạt động của trường, của lớp đặc biệt là các dịp lễ, hội nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Kịp thời thông tin đến gia đình những tiến bộ hoặc những khó khăn của trẻ. Có biện pháp khuyến khích sự chia sẻ của gia đình về đặc điểm tâm lý của trẻ để thống nhất các biện pháp thúc đẩy sự tiến bộ của trẻ.
Xây dựng nội dung tuyên truyền, phối hợp với cha mẹ trẻ và cộng đồng trong việc thực hiện chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” phù hợp với địa phương và trong chăm sóc, giáo dục trẻ dân tộc thiểu số và trẻ có hoàn cảnh khó khăn.
Nhiều năm qua trẻ được vui chơi, học tập trong một môi trường xanh - sạch - đẹp, các bé được chăm sóc với những chế độ sinh hoạt phù hợp với từng lứa tuổi, chế độ dinh dưỡng, ăn, uống có thực đơn hợp lý, thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo an toàn, chế biến khoa học theo 10 nguyên tắc vàng. Không những vậy, trường còn chú trọng đến công tác y tế học đường, thường xuyên phối hợp với trạm y tế trên địa bàn để khám sức khỏe định kỳ cho trẻ và theo dõi sức khỏe trẻ một cách tốt nhất.